Pasa den urtean Foru Hobekuntzak 40 urte bete zituen. Hala, 2022ko maiatzaren 13an, IruƱean, Foru monumentuaren azpian egindako agerraldian Ā«Altxa gaitezen. 40 urteren ondoren, egin dezagun posible!Ā» adierazpena publiko egin zuen LAB sindikatuak.
Berrogei urte igaro ondoren, Hobekuntzak utzitako saldoa defizitarioa da. Hala da demokratizazioari dagokionez, esaterako Euskararen Legea, baina baita bizi eta lan baldintzei dagokienez ere, Nafarroako bi langiletik bat prekarietate egoeran bizi da.
Euskararen eguna den honetan, euskararekiko defizit historiko hori zuzentzeko unea da. Duela 2000 urte euskaraz idazten zuten lurraldean egun hizkuntz propio hori ez da ofiziala. Adibide esanguratsu honek argi erakusten du euskarak errespetua eta garapen jasangarri bat behar duela: sortzen duen aniztasunaren eta aberastasunaren babesa, sustapena eta prestigioa, ofizialtasuna. Eskubide guztiak pertsona guztientzat.
Nafarroako Parlamentuak Foru Hobekuntzaren Legea eguneratzeko ponentzia ireki du. Duela lau hamarkadetan Nafarroa libre eta zorionekoa ez izateko ezarri ziren mugak gainditzeko abagunea izan beharko luke. Bide bat espainiar Konstituzioaren menpeko autonomia estatutu bat izatetik, etorkizuneko aukera guztiak ahalbideratuko dituen estatus politiko berria igarotzeko.
Oraingo honetan, bai. Ezinbestekoa da, prozedura demokratikoa irekitzea, eztabaida prozesu zabal eta mugarik gabea irekitzeaNafarroako eredu sozial, ekonomiko eta instituzionalari buruz, eta espainiar Estatuarekin eta gainerako euskal lurraldeekin izan nahi ditugun harremanei buruz. Eta horren emaitza erreferendum baten bidez berretsiko dena.
Gizarte eta lan eremuari dagokionez, ezinbestekotzat jotzen du LABek lan harremanetarako eta babes sozialerako esparru propioa eratzea, bai eta lan kode eta gizarte segurantza propioa ere. Espazio sozio-ekonomiko propioa, eskumen osoekin eta gizarte eta lan arloko gaiak erabakitzeko gaitasunarekin. 40 urte hauetan argi geratu da lan harremanen estatalizazioak eskubideak galtzea dakarrela; eta, alderantziz: hitzarmen propioak edukitzea (esate baterako, Esku-hartze Sozialeko hitzarmen berria eta egoitzen sektorerako erreklamatzen duguna) eta lege propioak edukitzea (esate baterako, azpikontratazio publikoetan ezarritako klausula sozialak) onuragarria dela Nafarroako langileentzat. Onuragarria izanen litzatekeen bezala gutxieneko soldata eta pentsioa ezarri ahal izatea, edota zaintza sistema publiko komunitarioa lege propio baten bidez garatzea.
Nafar langileok aldaketak behar ditugu, bai ekonomian, bai eredu instituzionalean. Nafarroak tresna berriak behar ditu herri gisa, gure lurraldeko gehiengo sozialaren eskakizun sozial, politiko, linguistiko eta kulturalak bermatzeko eta ahalbidetzeko. Biok ala biok burujabetza behar dugu.
Gora Nafarroa! Gora euskara!