Erandioko gas kutsaduraren aurkako gatazkatik 50 urte bete dira. Erandioko Oroimena plataformak omenaldia antolatu du urriaren 27rako, igandearekin, Astrabuduan, polizia frankistak orduko protestetan hildako Josu Murueta eta Anton Fernandez oroitzeko. Erandioko Oroimena plataformaren kide izanik, langileei dei egiten diegu igandean Astrabuduako Josu Murueta plazan, 13:00etan, antolatu den omenaldian parte hartzera.
1969ko urrian, orain 50 urte, Erandio Bilbo zen oraindik, eta bertako Alkatea Pilar Kareaga frankista ezaguna zen. Erandio Ibaizabal erreka alboan zulo batean sartua dago, langileak lantoki kutsakorren alboan bizi ziren eta hauek sortzen zuten gas kutsakorra herrian bertan geratzen zen.
Hilabeteak zeramatzaten erandioztarrek arnasa garbia arnastu gabe, ordu batzuetan ahoan zapia jarrita joan beharra zeukaten kaletik, sikatzeko kalean eskegitzen zen arropa zuloz beteta eta horituta agertzen zen. Medikuek ere arreta deitu zuten, handik gutxira emakume askok umeak galdu zituzten beraien haurdunaldietan, birikietako eta eztarriko minbiziak agertu ziren.
Herria laster antolatu zen, esan daiteke, Erandioko gasaren aurkako gatazkan kokatu daitezkeela euskal mugimendu ekologistaren hastapenak. Lehenengo eskolako ateetan antolatu zirenak emakumeak izan ziren, beraien umeen osasun egoerak larriturik. Handik gutxira, auzo batzordea sortu zen erakundeekin negoziatzeko, baina ez zuten inongo emaitzarik lortu. Negoziazio horien berri Altzagako plazan ematen zitzaien herritarrei, eta bertan hasi ziren mobilizazioak antolatzen.
Borroka historikoa izan zen, borroka honek, borroka honetan poliziak hildako biktimek, Imanol kantautoreak idatzitako abestia ere izan zuen: “Caminito de Erandio”. Egoera jasanezina zen eta herritarrak kalera atera ziren, manifestazioak antolatu ziren eta errepideak eta trenbideak moztu zituzten. Polizia frankistaren errepresioa neurrigabea izan zen. Benetako suarekin burutu zituzten kargak, eta herritarren harriek ez zeukaten zereginik balen aurka.
1969ko urriaren 29ko manifestazioa Anton Fernandezen etxe aurretik igaro zenean, hau eta bere familia balkoira atera ziren karga poliziala ikustera, Anton izan zen etxera sartzen azkena, eta bala batek harrapatu zuen. Egoera oso larrian eraman zuten ospitalera. Gertaera honek tentsioa areagotu zuen herrian eta lantokietan grebak antolatu zituzten. Greba horietan ere karga polizialak benetako suarekin izan ziren, eta bala batek Josu Murueta grebalariaren bizitzarekin bukatu zuen.
Erandioko gasaren aurkako gatazka honetan, balaz Josu Murueta eta Anton Fernandez hil izan baziren ere, bi abortu izan ziren gatazka honetako errepresioaren biktima, eta ez dago inongo ikerketarik. Gas kutsakor haren ondorioz, zenbait langile eta herritar gaixotu eta hil egin ziren eztarriko eta birikietako minbiziarekin.
Mobilizazioetan, hainbat herritar ospitaletara larriki zauritu eta atxilotuak eraman zituzten, aurrerago, epaituak izan ziren eta auzitegi militarrak absolbitu egin zituen. Josu eta Anton hil zituzten poliziak ere zigor gabe geratu ziren modu honetan.
Josu eta Antonen hiletetan milaka lagunek parte hartu zuten; errejimenak, baina, lagun, herritar eta etxekoek behar bezala agurtzen ere ez zieten utzi, zaldi gaineko polizia armatua eta tanketak bidaliz.
Hamarkada hauetan ez da inolako ardura politikorik ez aitortzarik izan. Arduradun guztiek inpunitate osoa izan dute. Biktimek ez dute aitortzarik ez justiziarik izan orain arte.
Euskal mugimendu ekologistaren hastapenak langile borrokan eta langile mugimenduan eta Bilbo Handian kokatzen ditu LABek. Erandioko borroka hau izan zen Lemoizko zentral nuklearraren aurkako borrokaren iturria, bai AHTaren borrokarena, Itoizko urtegiarena, frackingarena… Eta 2019tik aurrera ere, LABek borroka horretan sakontzeko eta ekosozialismo feministaruntz pausoak emateko konpromisoan berresten gara.
50. urteurren honetan, Erandioko Oroimena plataformaren kide izanik, langileei dei egiten diegu igandean Astrabuduako Josu Murueta plazan eguerdiko 13:00etan antolatu den omenaldian parte hartzera.