Aste honetan Gasteizko Parlamentuan bozkatuko den Hezkuntza Legeak hizkuntzen kudeaketaz eta euskararen irakaskuntzaz jaso duenaren azken balorazioa egin dugu sektoreko langileen gehiengo sindikalak, Euskalgintzaren Kontseiluak, hezkuntzako eragile garrantzitsuenetarikoek, bai eta euskalgintzako eragileek (AEK, Elkar, Euskaltzaleen Topagunea, Euskal Herrian Euskaraz, Hezten, UEUā¦) eta kulturgintzako hainbat ordezkarik. Irati Tobar irakaskuntzako arduraduna izan da LABen ordezkaria agerraldian.
Aipatutako eragileak bi urtez aritu gara elkarlanean lege berriak datozen belaunaldiak euskalduntzeko eta hizkuntza korapiloa askatzeko jaso beharrekoak lantzen, arrazoitzen, eta proposatzen. 2021eko abenduaren 16an egindako agerraldian hizkuntza-eredu baztertzaileak gainditzearen eta euskara ardatz duen ikasteredu inklusiboa orokortzearen aldeko Euskaraz hezi, berdintasunean hazi adostasun historikoa aurkeztu genuenetik, eragile guztiok āelkarrekin zein bakoitzak bere bide aldetikā uneoro aldarrikatu dute eskaera hori. 2022ko urrian, adibidez, euskararen inguruan jaso beharreko artikuluen proposamen integrala aurkeztu genuen, norabide berean.
Ā«Proposamen hori ez da inola kapritxo bat edo funtsik gabeko asmakeria bat, baizik eta hemen dauden hezkuntza eragileekin, sindikatuekin, hezkuntza komunitateko gainerako kideekin eta hezkuntza arloko adituekin gaia landu ondoren egindako ekarpena. Izan ere, 40 urteko esperientziak erakutsi digu ereduen gainean eraikitako sistemak ez duela balio etorkizuneko belaunaldiak osotasunean euskalduntzeko; are, segregaziorako tresna direla eta euskaraz jabetzeko eskubidea ukatzen dietela milaka haurri. Euskararen normalizazioa eragozteaz gain desberdinkeriaren ezartzaile direla, gizarte kohesiorako traba. 40 urte esperientziak erakutsi digu hizkuntza-ereduen sistemak ez duela balio legeak berak finkatutako B2 helburura iristekoĀ» adierazi du Idurre Eskisabel Kontseiluko idazkari nagusiak.
Bi urte hauetan, hizkuntzaren auziari erantzuteko bestelako ekarpen eta emendakin-proposamen gehiago egin ditu Kontseiluak. Tamalez, legearen azken bertsioak ez ditu gehienak jaso, eta jasotakoek ere zehaztasun falta handia dute, apirilean lege-proiektuaren gainean egindako balorazio gazi-gozoan adierazi zen bezala. Orduan, Kontseiluak begi onez ikusi zuen ikasleen euskara-gaitasuna ziurtatzeko B2 irteera-perfila zehaztu izana, bai eta euskal kulturaren ezagutza aintzat hartu izana ere. Halere, legeak ez ditu jasotzen euskararen inguruan egindako eskaera nagusiak: euskara izan dadila irakas-hizkuntza orokorra, ikasleen euskara-gaitasunaren kanpo-ebaluazio mekanismoak, hizkuntza bakoitzeko orduen esposizioa zer-nolakoa izango den eta abar.
Ā«Badakigu Araba, Bizkai eta Gipuzkoan askotariko errealitate soziolinguistikoak daudela, eta horrenbestez, ikastetxe bakoitzak hizkuntza-proiektuaren bidez diseinatu behar duela zein duen bidea aipaturiko helburuak betetzeko. Eta administrazioak etengabeko ebaluazioaren bidez behatu behar duela prozesu hori, euskara gutxien duenari gehiago ematea ardatz hartuta. Euskara gutxien dutenei, euskara gehiago, baliabide materialak zein giza baliabideak bitarteko direlaĀ» gehitu du Eskisabelek.
Ondorioz, ikasleen irteera-perfila txertatzea positiboa izan arren, helburu hori lortzeko bideak zehaztasun handiagoa behar duela uste du Kontseiluak. Izan ere, uneoro aldarrikatu du legea ahalik eta zehatzea izan behar dela, auzitegien edo uneko gobernuen interpretazio murriztaile posibleak galarazteko.
Joan den urriaren 20an, legea eztabaidaren azken txanpan egonik, agerraldian parte hartu duten eragileek eskaera argia egin genien alderdi politikoei: baztertzeko iraganeko eta iraungitako tresnak, hizkuntza-ereduak, eta ezartzeko euskarazko ikasteredu orokortua. Laburbilduz, arduraz joka zezatela eskatzeko. Handik hilabetera, azaroaren 20an, Kontseiluak 20.000tik gora herritarren sinadurak entregatu zituen Eusko Legebiltzarrean. Euskarazko ikasteredu orokortua, euskal curriculuma ardatz izatea eta, funtsean, hezkuntzak euskara gehiago izatea eskatzen zuten sinadura horien bidez.
Ā«Baina, zoritxarrez, eginahala guzti horiek egin arren, aukera galdu baten aurrean gaude. Datorren ostegunean, abenduaren 21ean, bozkatuko du Eusko Legebiltzarrak EAEko Hezkuntza Lege berria. Esan bezala, zoritxarrez, etorkizuneko belaunaldiei euskaraz jabetzeko eskubidea bermatzetik urrun geratuko den legea izango da. Ez da izango euskararen normalizazioan eragiteko tresna indartsu eta sendoa. Ez da izango gizarte kohesioan eta justizia sozialean aurrera egiteko lanabesa. Berriro diogu, zoritxarrez, aukera galdu batĀ» gehitu du Kontseiluko eledunak.
Hala ere, elkartutako eragileok hezkuntza sistema euskararen normalizazio eta gizarte kohesio gakoetan garatu dadin lanean segitzeko konpromisoa agertu dugu. Idurre Eskisabelen hitzetan: Ā«Hemen gauden eragileok geure hezkuntza komunitatearekin, euskararen normalizazioarekin, justizia sozialarekin, eta, batik bat, haur eta gaztetxo horiekin sentitzen dugun konpromisoan berresten gara. Eta aurrera begira, lanean segituko dugu, akordio sozial zabalen lanketaren bidez, hezkuntza sistema euskararen normalizazio eta gizarte kohesio gakoetan garatu dadin, euskarazko ikasteredu orokortu eta inklusiboa ardatz izan dezan, eta horren behar bezalako lege babesa izan dezanĀ».