Gaur Bilbon eginiko prentsaurrekoan, euskal langileen inguruko argazkia biltzen duen Ikusmiran informea aurkeztu du LABek. Edurne Larrañaga Ipar Hegoako kideak azterketa horren ondorio nagusiak aurkeztu ditu.
Lehenik eta behin, azterketaren ondorio nagusi gisa, lan eta bizi baldintzen prekarizazio orokortuak, jendartearen dualizazioan sakontzen duela azpimarratu dugu. Lan baldintza duinak edo oso onak dituztenen eta kaskarrak dituztenen arteko aldea gero eta handiagoa da. Afiliazioaren %73,3a prekaritatea nagusi den zerbitzuen sektorekoa den bitartean, 2008. urteko krisialdiaren ondorioz eraikuntza zein industria sektorean suntsitu zen enplegu kopurua berreskuratu gabe jarraitzen dugu.
Bigarrenik, nabarmenduko genuke langabeziak aspaldi utzi ziola lan merkatu zein enpleguaren joera adierazle izateari. Langabeziak behera egin arren, 2 herritarretik 1 prekaritate ekonomiko egoeran dago, bizitza duinerako diru-sarrera nahikorik gabe, enplegua izan arren.
Hirugarrenik, eta azken hilabeteetan behin eta berriro salatzen ari garen moduan, enpleguaren kalitatea lehen mailako kezka iturria bilakatu da. Sortzen den enplegua, lan baldintza prekarioak nagusi diren zerbitzuen sektorean sortzen ari da; langabeziaren beherakadarik nabarmenena egoera zaurgarrian dauden kolektiboetan jazo den bitartean.
Laugarrenik, emakumea* lanaldi bikoitz prekariora behartzen du sistemak. Izan ere, etxeko lanetara emanda dauden gero eta emakume* gehiagok lan merkatu prekarioranzko igarobidea egin dutela ikusten ari gara (21.700 emakume*, hain zuzen ere), bizi unitateen egoera ekonomiko kaskarrak behartuta, zaintza lanen ardura nagusia mantenduz.
Amaitzeko, aberastasunaren banaketaren bidez aukera berdintasuna ez da bermatzen eta herritarren arteko desberdinkeriak handituz doaz. Bizitzaren garestitzearen aurrean, langile zein pentsionisten erosahalmenaren galera izan dugu. Etxeko kontsumoa beherantz doa, oinarrizko produktuetan gehiago gastatzen den bitartean. Etxebizitza gastuen igoera herritarren ongizatea itotzen ari da, bereziki egoera zaurgarrian dauden herritarren artean. Hego Euskal Herrian 439.580 herritar daude pobrezia eta bazterketa sozial arriskuan, emakumeen* arrisku tasa handiagoa izanik eta etengabe handitzen ari delarik.
Banaketa hirukoitza: dualizazioari aurre egin eta zaintza erdigunean jartzen duen proposamen sindikala
LABeko koordinatzaile orokor Igor Arroyok dualizazio eta pobretze prozesuari aurre egiteko LABen proposamena jarri du mahai gainean: banaketa hirukoitza, hots, enpleguaren, zaintza lanen eta ondasunaren banaketa. Banaketa hirukoitza lanaren berrantolaketarako proposamen bat da, zaintza lanak erdigunean jartzen dituena; eta era berean, baliabideen birbanaketarako proposamena da, planetaren muga biofisikoak agerian geratzen ari diren testuinguru batean. Funtsean, jarduera ekonomikoa gutxi batzuen interesak puztera bideratuta egotetik, herritar guztiei lan eta bizi baldintza duinak bermatzeko bernorabidetzea da LABek proposatzen duena.
Arroyok nabarmendu duenez, Greba Feminista Orokorrak bi erronka jarri ditu agendaren erdigunean: batetik, bereziki emakumeek* egiten dituzten zaintza lanak ikustarazi ditu, horiek aitortu eta banatzeko premia nabarmenduz; bestetik, zaintzarako eskubide unibertsala bermatuko duen sistema publiko komunitarioaren beharra mahai gaineratu du. Bi erronka horien inguruko akordio soziala egitea da orain Mugimendu Feministaren proposamena. Banaketa hirukoitzaren proposamena bi erronka horiei erantzuten dien proposamen sindikala da. Datorren ostegunean, otsailaren 8an, mintegi sozioekonomikoa antolatu du LABek gai honetan sakontzeko asmoz.
Proposamenaren gakoak
Enplegua eta zaintza lan ez profesionalizatua herritar guztioi dagozkigun bi lan parekidetzat jo behar dira, jendarteari egiten dizkiogun bi ekarpen. Izan ere, enpleguaren bidez, sozialki beharrezkoak diren ondasun (elikagaiak, azpiegiturak, tresneria) eta zerbitzuak (hezkuntza, osasuna, zaintza profesionalizatua, oinarrizko gaien hornikuntza) sortzen ditugu. Enplegu izaerarik gabeko zaintza lanen bidez, berriz, egunerokoan, gure inguru sozialean, bizitza sostengatzea ahalbidetzen dugu.
Enplegua, administrazioak herritar guztiei bermatu beharreko eskubidea da eta, hala egin ezean, kotizatuko duen gutxieneko soldataren adinako kalteordaina ordaindu beharko du. Honela, langile guztiok 1.400 euroko gutxieneko soldata izan behar dugu bermatua. Honekin batera, 1:3 proportziora mugatutako gehieneko soldata nahiz plusbaliaren mugapena proposatzen du LABek, desberdintasunak murrizteko asmoz.
Zaintza lanek dagokien lekua har dezaten, enpleguari eskainitako denbora murriztu beharra dago (30 orduko lanaldia) eta enplegu izaerarik gabeko zaintza lanaldiaren inguruko eztabaida soziala ireki: zaintza lanetan ere finkatu beharko litzateke gehienezko lanaldirik? Gutxienekorik? Nola egin liteke zaintza lanaldiaren jarraipena?
Honekin batera, bizitzaren une batzuetan, zaintza lanak enpleguarekiko lehentasuna hartzeko aukera arautu beharra dago. Gaur egun soldatarik eta kotizaziorik gabeko eszedentziaren aukera besterik ez dago; LABek egindako Euskal Lan Kodearen proposamenean, berriz, zaintzagatiko etetea hartzeko aukera legoke, osoki edo partzialki, beti ere borondatez eta erantzunkidetasunez. Zaintzagatiko lan hori ordainduko litzateke (eta kotizatu egingo luke), Euskal Herriko soldaten bataz bestekoa adina (2021ean 2330 euro gordin 14 ordainsaritan). Zaintzagatiko etetea finantzatu ahal izateko zaintzarako funts komunitario solidario bat sortuko litzateke (enplegatuen kotizazioak, patronalarenak eta administrazioarenak).
Ondasunaren banaketari dagokionez, lan esparruan soldaten bidez egin beharreko banaketari, politika publikoen bidez egin beharrekoa gehitzen zaio. Zerga politika progresibo baten bidez, herritar guztien osasun, zaintza, hezkuntza edota etxebizitzarako eskubidea bermatuko dituzten politika publikoak ezarri behar dira. Premiazkoa da, ildo honetan, Osakidetzan inbertitzea, eskola publikoan ardatz gisa indartzea eta Zaintza Sistema Publiko Komunitarioa eratzea, azken Greba Feminista Orokorrean aipatu bezala.