Aurtengo apirilaren 28an, Lan Osasun eta Segurtasunaren nazioarteko egunean, langile klasearen lan baldintzak okertu egin direla salatzen jarraitu behar dugu. Honek, administrazio publikoen utzikeria eta konplizitate ideologikoak, eta enpresetan dagoen benetako prebentzioaren ezak lan istripuak eta laneko gaixotasunak areagotzea ekarri dute; gainera, mutualitateak betetzen duten lanaren ondorioz, istripu eta gaixotasun horien laneko jatorria ukatu egiten da sarritan, osasun sistema publikora desbideratuz.
Mutualitateak irabazi asmorik gabeko enpresari elkarteak dira legearen definizioaren arabera, elkarte hauek Gizarte Segurantzako diru publikoaren kudeaketan laguntzen dute eta botere osoa dute laneko gertakizunetan. Urteekin gainera, boterea handitzea lortu dute: gertakizun arruntetan ( langile klaseaganako diskriminaziorik gabeko eta gehiegizko kontrola erabiltzen dutelarik) odolkideen gaixotasun larriengatiko prestazioan, autonomoen langabezian …; administrazio publikoenak izan behar zirenak, mutualitateen eskuetan dira.
Baina guzti hau eredu zehatz bati lotuta dago: publikoa denaren deskapitalizazioa interes pribatuaren mesedetan. 90eko hamarkadan hasitako bideak, mutuen boterea handiagotzearenak, ondorio larriagoak ekarriko ditu datozen hilabeteetan: martxan diren zirriborro ezberdinek ( Mutualitateetako Legea eta Aldi-baterako Ezintasunari buruzko Errege Dekretua) enpresari elkarte hauen boterea handituko dute, osasun sistema publikoa eta beren langileria (Osasunbidea-Osakidetza) ahalmenik gabe utziz. Oraingo egoera ekonomikoan aurreztu beharra edo langileok sistema publikoari egiten dioten iruzurra bezala argudio faltsuetan oinarritzen dira publikoa dena deskapitalizatzeko eta negozioa esku pribatuetan uzteko, oinarrizkoa den osasun arloan bada ere.
Zirriborroetan ikus daitezkeen araudi aldaketak:
• Enpresa eta mutua-arteko hitzarmenen iraupena 3 urtera luzatzea.
• Bajaren jatorria lanekoa edo arrunta den erabakia, mutualitateak hartzea.
• Mutualitateak emandako altari erreklamazioa sartzeko epea 10 egunetara murriztea.
• Gaixotasunen bataz besteko iraupen optimoa taulatan jaso eta, horren arabera, bajaren iraupena kontrolatzea.
• Zerbitzu publikoek emandako bajetan burokrazia handitzea (mutuak emandakoetan ez).
• Zerbitzu publikoetan dauden gure historia klinikoak, Gizarte Segurantzako Institutu Nazionalak (GSIN) eta mutuak ikusi ahal izatea.
• Gertakizun arruntetan:
– Bajaren lehen egunetik badute zita ematea.
– Errekonozimenduak egitera derrigortuak izatea (bestela, GSINek badu osasun alta ematea, eta mutualitateak ere badu bajaren prestazioa kentzea).
– Mutualitateak agindutako diagnosirako probak, tratamendu terapeutiko eta erreabilitatzaileak, zerbitzu publikoak ordaintzea.
– Mutualitatearen errekonozimenduetara ez joateagatiko arrazoiak azaltzeko 10 egun, bestela mutualitateak prestazioa kenduko luke.
– Mutualitateak altarako proposamena egitea.
Hau da, aldaketa honek zera dakar:
• Zentralizazioa. Osasun Sistema publikoaren eskuduntzak eta honen ikuskatzailetza medikuaren eskuduntzak zentralizatzen eta deskapitalizatzen dituzte.
• Osasun publikoa pribatizatzen da, sistema osasun publikoaren ekitate eta unibertsaltasun irizpideen aurka.
• Osasun Sistema erdibitzen ari da: bata, sendoa, jardunean dauden langileentzat, kudeaketa pribatizatzen duena; bestea, publikoa, deskapitalizatua, benefizentziatik hurbilago dena.
• Sistema pribatu hori funtsa publikoekin finantzatzea, kotizazioetatik nahiz diagnosia eta tratamenduetako azterketak eta tratamenduak aurreratuz, osasun sistemak sanitarioak egin dituen ordainketatik deribatuak.
• Mutualitateen erabateko ahalduntzea.
• Enpresen mutualitateetako benetako jarduera ez da benetan kontrolatzen.
Behin betikoz, Mutualitatentzako ahalmen berriek, langile klasearen kontrola areagotzea ekarriko dute, eta argi dago nola egungo ereduak, bata bestearen atzetik datozen erreformekin, sistema publikoaren suntsiketa dakarren: osasunaren eredu pribatua eta ekonomizistarantz garamatzate; eredu honek mutualitateei eman die botere osoa, inolako kontrolik gabe, laneko gaixotasunen erregistroan dagoen iruzurra zigortu gabe. Kudeaketa pribatua, publikoarena baino hobea delakoaren aitzakian; baina, alta goiztiarrek edo eta gaixo diren pertsonen kaleratzeek dakarten kostu soziala ezkutatuz.
Publikoa indartu behar dugu pribatuaren aurrean, enpresaten ez dadila mutualitateekin kontratatuko mutuekin gertakizun arrunten kontrola, laneko gertakizunak GSINekin kontratatu daitezen, eta osasun arreta Osasunbidea-Osakidetzak eman dezan, beste eredu baten defentsan.
Eredu publikoaren defentsa, berdintzailea, unibertsala, bakarra, erabiltzaileen arretarako oinarrizko eskubideen karta garatuko lukeena, Euskal Herrikoa, prebentzioari begirakoa, parte-hartzailea, ikerketa bultzatu duena. Ardatz nagusi hauekin:
• Araubide marko eta erregimen ekonomiko propioak. Jendarte Babesa eta Lan Harremanetarako Euskal Esparruak indartuz.
• Gure beharren arabera, antolaketarako ahalmena osoa.
• Gizarte Segurantza propioa, eta berau defenditzeko konpromisoa.
• Kotizazioak jaso eta kudeatzeko erakundearen sorkuntza, gizarteak eta sindikatuek erakundean parte hartzea izango dutela.
• Euskal osasun sistema publikoaren kalitatea hobetzeko, giza baliabide eta baliabide material eta ekonomikoz hornitzea.
• Araubide aldaketak, lanak eragindako osasun galerak eta kalteak osasun sistema publikoak soilik artatu ditzan.
• Mutualitatetako zein Prebentzio Zerbitzuetako baliabideen publifikazioa.
Langile klasearen osasuna berezko eskubidetzat onartuko duen eredua, faktore ekonomikoen baldintzetatik libre, eta osasun irizpideak soilik gidatuta.