Nafarroako Kontseilu Ekonomiko eta Soziala (KES) gaur bilduko da Iruñean, 2025erako Nafarroako Aurrekontu Orokorren Aurreproiektuari heltzeko. Bertan, LABek zerga erreforma sakona aldarrikatuko du, kapitalaren errentak eta dirutza handiak pribilegiatuak izateari utz diezaioten eta gainerako gehiengo sozialak bezala ordain dezaten, zerbitzu publikoak indartzeko beharrezko ekarpena handituz. Ildo horretan, LABek Maria Chiviteren bigarren gobernuari leporatu dio progresibitate fiskala hoztu izana, eta gaur egun oraindik ez duela zerbitzu publikoak indartzeko apustu estrategikorik.
LAB sindikatuak Nafarroako 2025eko aurrekontuei buruzko eztabaida langileen, lan eta bizitza duinaren aldeko neurriak hemen erabakitzea eskatzen duen kanpainaren barruan kokatu du.
LABen iritziz, 2025erako Nafarroako Aurrekontu Orokorrei buruzko Foru Legearen aurreproiektuari heltzeko, lehenik eta behin diru sarrerak aztertu behar dira. Dirudienez, zergen bidez aurrekontuen %84,56 ordainduko da, eta espero den zerga sarrera BPGren %19,32 izango da. Hala ere, Europar Batasunean azken urteetan diru sarrerak %26 baino gehiago izan dira batez beste. Beste era batera esanda, Nafarroak Europan dagoen presio fiskala izango balu, zergen bidez 1.880 milioi euro gehiago izango genituzke aberastasuna aurrekontuen bidez birbanatzeko eta Nafarroako gizartearen lehentasunei erantzuteko; horien artean, bizi eta lan baldintzak hobetzea nabarmentzen da nagusiki, baita osasun publikoa indartzea eta etxebizitza erosteko aukerak handitzea ere.
Nafarroako Gobernuak inbertsio publikoaren aldeko apustuari eustea aipatu du. Baina apustu hori lotsatia eta hotza da, autokonplazientea eta eskasa. LABek uste du Nafarroako gehiengo sozialaren egungo egoera nabarmen hobetzeko aukera dagoela, baina horretarako borondate eta erabaki politiko nahikoa behar dela etorkizuneko erronka handiei modu positiboan aurre egin ahal izateko politika publikoetan egiturazko aldaketa sakonak egiteko.
Nafarroa, Europako batez bestekotik urrun
Osasungintzaren diru partidaren adibidea Nafarroako Gobernuak alde batetik, eta LABek bestetik, defendatzen dituzten jarrera ezberdinen isla da. Osasungintzara bideratutako kopurua %3,03 igo da. Aurrekontu partidarik handiena da, eta aurrekontuen %25,17 hartzen du. BPGren %5,34 da. Hala ere, Europar Batasunak azken urteetan BPGrekiko izan duen batez besteko inbertsioa %8tik gorakoa izan da. Proportzioei eutsiz, baina zerga sistema progresibo eta bidezkoago batekin, Nafarroak 418 milioi euro gehiago izango lituzke osasun publikoan inbertitzeko. Eztabaidak zintzoa izan behar du: ezinezkoa da Osasunbideko itxaron zerrenda murriztea eta Lehen Mailako Arreta hobetzea gehien dutenei zergak jaisten bazaizkie, Nafarroako enpresariek eta Isabel Diaz Ayuso PPko frontwomanak euren bileretan planteatzen duten bezala.
Gauza bera gertatzen da Hezkuntzarekin. Hezkuntzara bideratutako kopurua %2,88 igo da, hau da, aurrekontuen %17,27, eta BPGarekiko %3,67. Aitzitik, Europar Batasunak Hezkuntzako BPGarekiko izan duen batez besteko inbertsioa %4,7 baino handiagoa izan da azken urteetan. Proportzioei eutsiz, baina zerga sistema progresibo eta bidezkoago baten diru sarrerekin, Hezkuntzako inbertsioa 1.318 milioi eurokoa izango litzateke, BPGren %4,69, Europatik oso gertu. Progresibitate eta justizia fiskal handiagoko egoera batean, Carlos Gimeno arlo horretako kontseilariak bere prepotentzia eta ezintasunari amaiera eman liezaioke, irakaskuntza publikoko langileen errebindikazio zuzen eta beharrezkoei erantzuteko, sektoreko grebari amaiera emateko eta Nafarroako gizarteari kalitatezko hezkuntza publikoa emateko.
Joan den astean, LABeko 350 ordezkarik baino gehiagok manifestazioa egin zuten SNE-Nafar Lansareren Enplegu Agentzia Integralaren aurrean, lan-arloko premiazko neurriak eskatzeko. Nafarroako aurrekontu orokorren eztabaida une egokia da enpleguarekin lotutako neurri horiei heltzeko. Nafarroako Gobernuak kalitatezko enpleguaz hitz egin nahi badu, adibidez, berehala konpondu behar du zahar egoitzen Nafarroako lehen hitzarmenaren blokeoa, eta desgaitasuna duten pertsonak artatzeko eta esku-hartze sozialeko zentroetako langileen aldarrikapenei erantzun behar die. Era berean, gure errealitate sozioekonomikora egokitutako gutxieneko soldata propio bat ezartzeko beharra onartu behar du, baita asteko lanaldia 30 ordu murriztea ere, enplegua banatzeko eta zaintza lanak artatzeko. Gainera, onartezina da Gobernuak kalitatezko enpleguaren sarbidea sustatzeko pizgarrien erabilera (alferrikakoa delako aholkatzen ez duten adituen irizpidearen aurka) eta Nafar Lansarek kontratazioaren arloan duen zeregina indartzeari uko egitea. Horretaz gain, nolabaiteko geldialdia dago berdintasun politiketan.
Azkenik, Nafarroan lanean langile hildako kopuru jasanezinarekin, mingarria eta iraingarria da Nafarroako Gobernuak Nafarroako Lan Osasuneko Kontseiluan parte hartzen dugun agenteak baztertzea, besteak beste, LAB sindikatua, lan osasunaren eta lan ezbeharren arloko erabakiak hartzetik, eta Elkarrizketa Sozialaren Kontseiluko UGT, CCOO eta CENeko enpresarien baino ez parte hartzea pribilegiatzea, beste adibide argi batean, betikoen arteko salerosketan. Aurrekontuek lan osasuneko zerbitzu publikoa indartzeko eta baliabide gehiago izateko beharrari erantzun behar diote.