Ikasturte berriaren aurrean gaurkotasunera itzuli da eskola-jantokien gaia, proposamenak egin dira, berriak sortu dira, familiak mugitu dira… LABen Eskola Jangeletako Batzordeak bere proposamenari eusten dio. Horretan, benetako aldaketa egiteko proposamen oso eta beharrezkoak jaso behar dituen esparru guztiak biltzen dira.
Gure ustez, garatu behar diren esparruak dira eredu berria, egungoa bukatutzat joz; elikadura burujabetza eta lan baldintzak.
Egin beharrekoa hainbat alorretan gauzatzen ari da plataforma ezberdinetan parte hartuz sektore askotako eragile eta kolektiboekin, hezkuntza, nekazaritzan, arrantzan, familietan, mugimendu sozialetan, talde politikoetan… betiere eraikuntzara bideratutako proposamenak eginez.
Aldaketak zailak dira beti, are gehiago bizi dugun garai hauetan. Gaur egun, une korapilatsua bizi dugu, ustelkeria normaltzen den garaia bizi dugu, iruzurgileak goratu egiten dira, eta haien ondorioak jasan ohi dituztenei jazarri, kriminalizatu eta zalantzan jartzen dira. Horrelakoak hainbat esparrutan ematen dira. Denok dugu kasu politiko eta ekonomikoen berri.
Horren adibideetako bat Euskal Herrian jantoki publikoak eta itunpeko asko monopolizatzen dituzten catering enpresena dugu. Enpresa horiek Lehiaren Euskal Agentziak ikertu zituen. Espedientea ireki zieten, eta, horren ondorioz, 18 milioi euroko zigorra ezarri zitzaien. Dena den, enpresek zigorrari helegitea aurkeztu zioten, eta, zigor-epaiak eta zigor ekonomikoak berretsi arren, horiek nabarmenki txikiagotu dira.
Zigorra txikitu egin zen, epaitegiak ulertzen zuelako administrazioak ez zuela bete bi ikasturterako 45 milioi euroko aurrekontu batez egin zen kontratazio publiko horretan zegokion ikuskatze-zeregina, epaietan jasotzen denez. Horrela jokatuz, enpresei adierazi zitzaien dena zuzentasunez egiten zutela.
Epaietan onartu egiten da iruzurra egin zela; hortaz, aurrerantzean prezioak adosteagatik zigortu diren enpresez hitz egin dezakegu. Praxi hori Eusko Jaurlaritzak agertu duen geldotasunari esker gauzatu ahal izan da, eta horren ordaintzaileak familiak eta haien seme-alabak izan dira.
Familiek aurre egin behar izan diote 17 urte luzez zerbitzuan eman den gainkostuari. 17 urteotan ikasturteko zazpi milioi euro aurrez zitezkeen, Erkoreka jaunak pleguen banaketan egin den azken aldaketan gertatu den aurrezkiaren inguruan egin dituen kalkuluen arabera.
Ezin zitekeen aurreztu eskandalua lehertu zen arte? Hara ba, enpresa horiek, prezioak ituntzeagatik zigortu zituzten enpresak izanik, eta iruzurra Jaurlaritzak agertu geldotasunari esker gertatu bazen, Eusko Legebiltzarrera deituak izan dira azalpenak eman ditzaten. Baina gobernuak azaldu geldotasunari esker prezioak ituntzeagatik zigortu dituzten enpresa horiek uko egin diote parte hartzeari.
Hots, Auzolagunek, Maguik, Goñik (Mondragon taldearena), Eurest Compassek, Tamarrek, Gascak eta Gastronomia Baskak ezetza eman diote aurpegia emateari, eta nahiago izan dute iruzurrari buruzko azalpenak ez ematea.
Norbaitek pentsa lezake iruzurgileek lotsagabe paso egin dezaketela guztion ordezkaritza politikoaren deialdiaz? Kontratazio publiko batean egindako iruzurraz ari gara. Diru publikoaz ari gara.
Egoera eskandalagarria bizi dugu. Eskandalagarria da administratzaileak, Eusko Jaurlaritzak, ez dituela agertzera behartzen, ezta keinu bat ere. Iruzurra eta ustelkeriaren harira txintik esaten ez duen gobernu baten aurrean daude.
Berriro diogu, Jaurlaritzak onartu du, pleguetan egindako aldaketa soil batekin ikasturteko zazpi milioi euro aurrezten direla. Hortaz, esan daiteke, geldotasunez jardun direla, eta, horren ondorioz, iruzurra egin zaigula guztioi.
Bestalde, Eusko Jaurlaritzak agertu duen geldotasunari esker, prezioak ituntzeaz zigortu dituzten enpresa hauek kopeta daukate hedabideetan agertzeko haien jardun egokia, haien elikatze-segurtasuna agertuz eta zalantzan jarriz hainbat eragilek (senideek, ekoizleek, sindikatuak, talde politikoek…) egiten duten jantokiko eredu berri baten eskaria. Helburu horretan, beldurraren baliabidea darabilte, elikadura ekologikoa sartzeak jatorduen prezioa garestituko duela argudiatuz.
Hori diotenak Eusko Jaurlaritzak erakutsitako geldotasunari esker prezioak adosteagatik zigortuak izan diren enpresa berberak dira. 17 urtean zazpi milioi euro aurreztu ahal izatea eragotzi dutenak, hain zuzen ere.
Beharbada, horren lotsagabe izatearen zergatia, urteak joan urteak etorri, kontratua berritu egingo zaielako segurtasuna izan daiteke. Litekeena da datorren urtean berriro gertatzea.
Jaurlaritzak argitu beharko du zigortu dituzten enpresa horiek saritzen jarraituko ote duen datorren ikasturtean. Legea gardentasunez ezartzea soilik eskatzen diogu.
Amaitzeko, azpimarratu nahi dugu Alba Urrezola, Lehiaren Euskal Agentziaren zuzendari berriaren agerraldia Hezkuntza Batzordean, iruzurraren harira, baloiak kanpora bota dituelako, «ni garai hartan ez nengoen, ez dakit ezer» bezalako argudioak erabiliz. Hartaz ezer ez jakin arren, eta lehia bidegabearen aurka eta gure eskubideen alde diharduen erakunde burujabe bati dagokiona bete beharrean, azkar ibili da enpresa horietan zabalik zegoen bigarren ikerketa itxi zedin.